css3 buttons by Css3Menu.com



Il-kolleġġjata ta' Marija Bambina fl-Isla

 

It-Twaqqif tal-Kolleġġjata

Il-Kappillan, Dun Salvatore Bonniċi, sa mill-ewwel jum tan-nomina tiegħu fl-10 ta’ Jannar 1778, beda jippjana biex f’qasir żmien ikun jista’ jara lil din il-Parroċċa mogħnija bil-ġieħ ta’ Kolleġġjata.

Id-dinjità ta’ Kolleġġjata kienet mixtieqa ħafna għall-ġid tal-Parroċċa. Ix-xewqa ewlenija tal-Kolleġġjata kienet biex il-Parroċċa jkollha servizz aħjar mill-kleru numeruż tagħha u biex l-amministrazzjoni tal-legati tkun iżjed tajba.

Fis-27 ta’ Jannar 1783 tressaq rikors quddiem il-Papa Piju VI. It-trattativi ma kienux ħfief u ħadu fit-tul. Wara li ntrebħu d-diffikultajiet kollha, bis-saħħa tal-għajnuna mogħtija lilu mill-Isqof ta’ Malta Mons. Vincenzo Labini, il-Papa Piju VI, fit-tnax-il sena tal-Pontifikat tiegħu, iffirma l-Bolla li biha l-Knisja ta’ Marija Bambina fl-Isla ġiet mgħollija għall-ġieħ ta’ Kolleġġjata insinji. Il-Bolla tissejjaħ Exigit Apostolici Officii mill-ewwel tliet kelmiet tagħha.

L-Ewwel Kapitlu

L-erezzjoni ta’ Kolleġġjata kienet sejra tgħin biex il-kleru jkun jista’ jiltaqa’ kuljum, u f’għamla komunitarja, ħalli jagħti qima lil Alla. B’hekk, il-ħajja spiritwali setgħet tinħass iżjed. Il-pussess tal-ewwel Kanonċi sar fis-7 ta’ Settembru 1786 mill-Isqof Vinċenzo Labini. Il-Kapitlu kien magħmul minn ħames dinjitajiet li, aktar tard, saru sitta. Dawn kienu l-Primiċerju, li hu l-ewwel dinjità u li kellu jintgħażel mis-Sede Appostolika; l-Arċipriet, t-tieni dinjità u li kellu jkun dak li jkollu f’idejh il-ħsieb tal-erwieħ; id-Dekan; il-Kantur; il-Prepostu u t-Teżorier. Madwar sittax-il Kanonikat ieħor kienu jiffurmaw il-Kapitlu. Minn dawn is-sittax kellhom jintgħażlu wkoll il-Penitenzier u t-Teologu. L-ewwel laqgħa Kapitulari saret fl-20 ta’ Settembru 1786. Minn dak iż-żmien, fil-Kurja Arciveskovili ta’ Malta beda jinżamm reġistru li fih jinżammu d-dokumenti kollha marbutin ma’ kull persuna li jkollha xi kanonikat fl-Isla.

Il-Kapitli tal-Kanonċi fl-Imgħoddi u Llum

Sa mill-ewwel żminijiet tal-Knisja, madwar l-Isqof, kien ikun hemm għadd ta’ presbiteri, jew saċerdoti, jew djakni. Dawn kienu jgħinuh bil-ħidma u bil-pariri tagħhom fiċ-ċelebrazzjoni tal-qima pubblika lil Alla, li hija l-liturġija, kif ukoll fil-ħidmiet l-oħra tal-ministeru u fit-tmexxija u fil-qadi tal-komunità nisranija fil-ħtiġijiet tagħha.

Maż-żmien, u speċjalment fuq l-eżermpju tal-ħajja flimkien tal-patrijiet fil-monasteri, bdiet tidħol l-ideja li tkun ħaġa ta’ ġid kemm għall-istess presbiteri, djakni u kjeriċi oħra, kif ukoll għas-servizz tal-Knisja u għall-qadi tal-bżonnijiet tal-Insara, li l-kjeriċi jibdew jgħixu flimkien taħt regola ta’ ħajja komuni.

Din il-forma ta’ ħajja bdiet isseħħ l-aktar fil-Knisja Kattedrali. Hawn is-saċerdoti u l-kjeriċi l-oħra bdew jgħixu flimkien mal-Isqof tagħhom f’dar qrib il-Kattidral. Kienu jgħinu lill-Isqof fiċ-ċelebrazzjonijiet liturġiċi, l-aktar dawk solenni u fit-talb flimkien tal-Uffiċċju Divin, fil-ħajja sagramentali tal-fidili, fit-tmexxija tal-komunità, fil-ħidmiet tal-ministeru pastorali u tal-karità, u fl-amministrazzjoni tal-ġid tal-Knisja. Kienu wkoll jieħdu ħsieb tal-iskola tad-Djoċesi: hawn kienu jitħarrġu speċjalment dawk imsejħin minn Alla għas-servizz tal-Knisja.

Barra milli fil-Knisja Kattedrali, l-istess għamla ta’ ħajja qabdet l-art f’dawk il-knejjes, 1-aktar tal-ibliet jew l-irħula kbar, li kellhom għadd sabiħ ta’ saċerdoti u kjeriċi għas-servizz tagħhom u tal-komunità nisranija moqdija minnhom. L-għaqdiet jew gruppi, ta’ dawn is-saċerdoti u kjeriċi, kienu jgħixu flimkien skont il-liġijiet tal-Knsja u r-regoli tagħhom bdew jissejħu, b’kelma waħda sa mill-antik mill-Knisja, bħala Kapitli.

Is-saċerdoti u l-kjeriċi l-oħra li kienu jgħixu din il-ħajja flimkien, iżda mingħajr il-wegħdiet li jagħmlu l-patrijiet, bdew jissejħu Kanonċi. Din il-kelma ġejja mill-Grieg ‘kanon’, li tfisser ‘regola’. U dan kemm għaliex kienu jgħixu ħajja flimkien skont il-liġi kanonika u skont ċerta regola approvata mill-Knisja; kif ukoll għaliex kienu jgħidu flimkien it-talb tal-Uffiċċju Divin, jew tas-Sigħat Kanoniċi jew, kif insejħulha llum, tal-Liturġija tas-Sigħat. Hawn min igħid ukoll li dan l-isem ġej mill-fatt li dawn il-kjeriċi kienu miktubin fil-kanoni jew lista tal-kjeriċi addetti għas-servizz tal-Kattidral jew tal-knisja kapitulari jew kolleġġjata, u marbutin magħha.

Il-Kapitli maż-Żmien

Maż-żmien bdiet tonqos u tintilef dik li fil-bidu kienet il-qofol tal-ħajja tal-kanonċi, il-ħajja flimkien. Dan seta’ ġara, kemm minħabba ħtiġijiet ġodda fil-ministeru pastorali, bħat-twaqqif ta’ parroċċi, knejjes u komunitajiet insara ġodda b’saċerdot wieħed jew tnejn iservihom; kif ukoll minħabba li l-kjeriċi bdew aktar ifittxu li jgħixu għal rashom għal ċerta indipendenza. Forsi għen ukoll il-fatt li waqt li fl-ewwel sekli tal-kapitli, il-kanonċi kienu jirċievu kontribuzzjonijiet għall-għajxien tagħhom mill-propjetà komuni tal-kapitlu, taħt is-sistema benefiċjali, parti minn din il-propjetà tqassmet f’prebendi, u kull kanonku kien jingħata t-tgawdija tad-dħul minn waħda minn dawn il-prebendi, li kien jamministra għal rasu.

Ġara wkoll li bil-mod il-mod ħafna mill-kapitli, waqt li żammew iċ-ċelebrazzjoni flimkien tal-Liturġija tas-Sigħat u tal-quddiesa kapitolari jew konventwali, kif ukoll l-amministrazzjoni tal-propjetà tal-Kapitlu u tal-knisja, inqatgħu għal kollox bħala tali mill-ministeru pastorali. Xi kapitli, iżda, baqgħu jiġu konsidrati bħala l-kappillani ta’ ċerti parroċċi, għalkemm kienu jinnominaw wieħed mill-kanonċi bħala ‘Vigarju kurat’ biex jieħu ħsieb il-kura tal-erwieħ. F’ħafna każijiet oħra kienu kanonċi individwali li, mill-ħeġġa tagħhom bħala saċerdoti, iddedikaw ruħhom għall-ħidma pastorali id f’id mal-Kappillani. B’danakollu, il-Kapitlu tal-Kattidral baqa’ meqjus bħala s-Senat jew l-ogħla kunsill tal-Isqof.

Il-Kapitli Llum

Ir-riforma fil-ħajja tal-Knisja, imnedija mill-Konċilju Vatikan it-Tieni, messet ukoll il-Kapitli. Wara l-Konċilju, il-liġi tal-Knisja firdet il-kapitli mit-tmexxija tal-parroċċi bħala kappillani, kif fil-prattika kien diġa’ seħħ, peress li kien baqa’ biss ħaġa sempliċement legali.

Iżda l-Knisja ma tidhirx li trid tifred il-kapitli mill-ministeru pastorali u mis-servizz tal-Poplu t’Alla fil-knisja kolleġjali. Diġa’ fid-Direttorju tal-Kleru ta’ Malta (1979) kien stabilit “Fejn hemm kapitlu, il-kanonċi għandhom jiffurmaw parti mill-presbiterju parrokkjali u jagħtu sehem sħiħ fil-ħidma pastorali tal-parroċċa” (n. 27). Jingħad ukoll fl-istess dokument li fiċ-ċelebrazzjoni tal-Uffiċċju Divin u funzjonijiet liturġiċi oħra, il-kapitlu mhux biss m’għandux ikun ta’ tfixkil għall-ħidma pastorali tal-parroċċa, iżda b’din il-ħidma qaddisa tiegħu għandu jkun ta’ eżempju tajjeb għall-fidili fit-talb kif ukoll għandu jseħibhom miegħu kemm jista’ jkun f’dawn iċ-ċelebrazzjonijiet liturġiċi sbieħ u solenni (n. 27 u 28).

Veru li llum il-Knisja m’għadhiex tobbliga l-kanonċi jgħixu ħajja komuni. Iżda fil-ligi tagħha għadha tafdalhom ħidma sabiħa. Skont il-kanoni 503 tal-Kodiċi l-ġdid tad-Dritt Kanoniku, il-kapitli tal-kanonċi, kemm tal-Kattidral kif ukoll tal-Kolleġġjati, huma korpi tas-saċerdoti biss: bħala skop komuni u speċjali tagħhom għandhom dak li jiċċelebraw il-funzjonijiet liturġiċi aktar solenni fil-Kattidral jew fil-knejjes kolleġjali. Barra minn hekk, l-Isqof jista’ jagħti ħidmiet oħra lill-Kapitlu tal-Kattidral. Iżda dan m’għadux is-Senat tal-Isqof: din il-funzjoni llum jaqdiha l-Kunsill Presbiterali tad-Djoċesi li jirrapreżenta s-saċerdoti kollha.

Barra minn dan, l-istatuti ta’ kull Kapitlu jridu jistabilixxu x’għandhom jagħmlu l-kapitlu stess u l-kanonċi individwalment fiċ-ċelebrazzjoni tal-liturġija u fil-ministeru. Hekk jidħol mill-ġdid is-sehem li l-kanonċi jistgħu jagħtu fil-ħidma pastorali favur il-bżonnijiet tal-Poplu t’Alla fid-Djoċesi u fil-parroċċi fejn jeżistu.

Il-Kapitlu Senglean

Effettivi
  
Kan. Robin Camilleri Arċipriet
Kan. Angelo Vella Dekan
Kan. Mark Ellul Kantur
Kan. Jonathan Farrugia Teżorier
Mons. Carmel Camilleri Penitenzier
 
 Onorarji
 
Mons. Anton Gouder
Mons. Vincent Cachia
Kan. Onor. Mark Sultana
Kan. Onor. Joseph Grech
Kan. Onor. Ivan Scicluna
Kan. Onor. Norman Zammit
Kan. Onor. Eucharist Zammit


Informazzjoni miġbura mis-Sur Fabian Mangion.

Copyright © Parroċċa l-Isla, Malta. All Rights Reserved